Rüyalar Beynimizdeki Anormallikleri ve Gizli Travmaları Nasıl Ortaya Çıkarır?
Uyku bozuklukları kliniği lideri ve nöroloji profesörü Isabelle Arnulf, otuz yıldır uyku ve uyku bozuklukları üzerinde çalışıyor. Kariyeri boyunca uyurgezerlik, uykuda davranış bozukluğu, berrak rüya görme ve Parkinson hastalarının hayal kurma durumu gibi birçok konuyu araştırmaktadır. Bu bozuklukların rüyaları nasıl etkilediğini de inceleyen Arnulf, depresyon veya travma geçirmenin rüya görmeyi etkileyip etkilemediğini ve tekrarlayan kabusların endişe kaynağı olup olmadığını açıklıyor.
Kaynak:https://www.scientificamerican.com/ar…
Sık görülen kabuslar, kişinin zihinsel sağlık riskleri hakkında bir uyarı olabilir mi?
“Bu bağlantı, özellikle son yıllarda artan gençler arasında intihar riski ile iyi bir şekilde kurulmuştur. Bir kişinin intihar riskini tahmin etme konusunda doktorlar yarı yarıya yanılıyor. Bu nedenle, daha yüksek intihar riski ile ilişkili olduğu için son zamanlarda tekrarlayan kabuslar tanıya dahil edilmiştir. Fransa’daki Lille Üniversite Hastanesi’nde Guillaume Vaiva tarafından koordine edilen, intihara teşebbüs eden kişileri izleyen ve yeniden teşebbüsleri önleyen VigilanS gibi programlarla, depresif gençleri daha erken yardım aramaya teşvik etmeyi mümkün kılacağından, risk yüksektir.’
Depresif bireylerin kabuslarını karakterize eden belirli nitelikler var mı?
‘Depresyonda görülen rüyalar çok olumsuzdur ve depresif kişilerin gün içindeki ruh hallerini yansıtır. Bu paralellik, 2000’lerin başında araştırmacı Dieter Riemann ve Freiburg Üniversitesi’ndeki meslektaşları tarafından ortaya çıkarıldı. İlaçlar etkisini göstermeye başladıktan sonra antidepresan tedavisine başlayan hastaların rüyaları analiz edildi. Bu rüyaların içeriğinin giderek daha az kasvetli hale geldiğini ve hastaların ruh halinin düzeldiğini keşfettiler.’
“İlk bakışta, rüyaların genel tonu hastanın depresif durumunu yansıtıyor gibi görünebilir.”
Ancak işler maalesef o kadar kolay değil çünkü tedavinin ilk haftalarında antidepresanlar genellikle REM uykusunu (en çok rüya gördüğümüz aşama) baskılıyor ve hastaların rüyalarını yeniden hatırlamaları genellikle bir ayı buluyor. Rüyalar ve depresyon arasındaki ilişkiyi anlamak ve hangisinin oburluğu etkilediğini bilmek zordur. Bu ilişkiyi daha iyi anlamak için iki rüya gören kategorisini inceleyebiliriz: berrak rüya gören bireyler ve REM uykusu davranış bozukluğu (RBD) olan bireyler.’
Peki bu hayalperestleri özel yapan nedir?
“On beş yıldır birlikte çalıştığımız uykuda davranış bozukluğu olan hastalar, hayallerindeki eylemleri gerçekleştirmeye çalışıyor: Bazıları uyurken hayali bir sandviç yerken, diğerleri yatakta görünmez düşmanlarla mücadele ediyor. Bu canlandırma dürtüsü genellikle beyin sapındaki bir lezyondan kaynaklanır. Bu, normal bir duşta genellikle engellenen hareketlerinin REM uykusu sırasında engellenmediği anlamına gelir. Böylece yaptıklarını kontrol edemedikleri için kendilerine veya çevrelerine kaza veya yaralanma riskini getirirler. Ancak bu etkinlik aynı zamanda rüyalara doğrudan erişim imkanı da sunuyor. Bu yüzden birçok kez uyanıp rüyalarını hatırlamaları ve onlara anlatmaları kesin olmayan hikayelerden çok daha fazlasıdır.’
Berrak hayalperestler ne olacak?
Deneyde, berrak rüya görenlerden rüyalarında bir yüzme havuzu bulmaları ve dalıp sudan çıkarken gözlerini sağa çevirmeleri istendi. Bu, uyku sırasındaki solunumun rüyalarımızdaki solunumu yansıttığını ve su altında geçirilen sürenin uyku apnesini gösterdiğini ortaya çıkardı.’
“Ama elbette, bu tür sinyalleri belirli rüyalarda, örneğin bir kovalamaca gibi yoğun bir olaylar dizisinde organize etmek her zaman kolay olmuyor.”
‘Bugün daha kolay sinyaller kullanmaya çalışıyoruz; Rüya görenlerden rüyalarının en sevdikleri kısımlarını üç küçük gülümsemeyle ve daha az güzel kısımlarını üç hafif kaşlarını çatarak belirtmelerini istiyoruz. Bunları sırasıyla elmacık kaslarına ve alın kaslarına yerleştirdiğimiz elektrotlarla yakalıyoruz. Ancak bu iki hayalperest kategorisi, rüyalara ayrıcalıklı erişim sunar. Eğer depresyondan mustarip birkaç gönüllüye ulaşırsak, zamanla rüyalar ve ruh halleri arasındaki ilişkileri incelemek için eşsiz bir yolumuz olacak.’
“Depresif insanların özelliklerinden biri, sabahları akşama göre daha üzgün uyanmalarıdır, oysa normalde tam tersi olur: Uyandığımızda, uykuya daldığımız zamandan daha mutlu olma eğilimindeyiz.”
Bu nedenle, uyku ve rüyaların olumsuz duyguları hafifletmeye hizmet ettiğine ve bu sürecin depresif bireylerde işlevsiz olduğuna inanıyoruz. Maranci’nin projesi, uyku laboratuvarında kaydedilen tüm sinyaller arasından rüyalarda yaşanan olumlu ve olumsuz duygularla ilişkili belirteçleri belirlemekten oluşuyor.’
“Örneğin, ani bir neşe duygusu, belirli göz hareketleriyle ilişkili beyin aktivitesinde bir değişikliğe, kalp atış hızında ve nefes almada artışa yol açabilir.”
“Bu araştırmayı, duygularını deney ekibi tarafından belirlenen sinyallerle ileten bilinçli rüya görenlerle ‘canlı’ olarak yürüttük. O zaman fikrimiz, çok sayıda parametreyi hesaba katmak için analiz için yapay zeka kullanmaktı.’
“Bu ilk aşamadan sonra, sizin ve benim gibi uyuyanlarda tespit edilen duygusal belirtileri bulmaya çalışacağız.”
Amaç, uyku sırasında duygularımızı nasıl düzenlediğimizi ve olumsuz duyguları ne kadar çabuk yeniden yaşadığımızı ve ‘sindirdiğimizi’ daha iyi anlamaktır. Daha sonra, bu mekanizmanın onlarda neden kötü çalıştığını belirlemek için depresif kişilerde aynı araştırma yapılacaktır.’
Rüyalarda “duygusal sindirim” nedir?
California Üniversitesi’nde nörobilim ve psikoloji profesörü olan Matthew Walker, uyku ve rüyaların işlevinin günün duygusal hatıralarını bozmak olduğunu öne sürdü. Yani bu, amigdalanın (duyguların deneyimlendiği beyin bölgesi) duygularla ilgili anıları korumak için sıfırlanması anlamına gelir. Şu anda geçerli olan teori bu. Walker’a göre rüyalar, denemeleri yeniden yaşadığımız ama onları az ya da çok çılgın senaryolara entegre ettiğimiz bir tür zihinsel tiyatro.’
“Rüyaların kendine has özellikleri, bir günün olaylarının bu tekrarıyla yaşamayı kolaylaştırır.
‘Zor olaylar, güçlü duyguların fiziksel tezahürleri olmadan tekrarlanır. Örneğin araştırmacılar, uyuyanların rüyalarında dehşet yaşadıklarını gözlemlediler. Ancak bu kişilerde kalp hızında en ufak bir artış gözlenmedi. Öte yandan, bu olaylar bazen olumlu veya garip unsurlarla karıştırılır. Rüyanızda patronunuz tarafından azarlanırken, aniden bir kedi yavrusu gelip kulağınızı yalayabilir, bu da rüya duygularınızı hafifletir.’
“Sonuçta, günün olaylarına bu şekilde yeniden maruz kalmak, olumsuz duyguların kademeli olarak kaybolmasına yol açabilir.”
REM uykusu sırasında çok güçlü bir şekilde aktive olan beynimizde. amigdala, günün bilgilerinin saklandığı yer hipokampusve uzun süreli hafıza neokorteksBu üç yönlü diyalog yoluyla, beyin yeni bilgiyi duygusal bağlamından kurtarır. neokortekste onu daha kesin pekiştirme için saklar.’
Yani olumsuz rüyaların bize iyi geldiğini mi söylüyorsun?
‘Evet kesinlikle. Kabuslar rüyayı bölebilir ve uyuyan kişiyi uyandırabilir. Bu genellikle duygusal yoğunluğun yüksek olduğu durumlarda veya travma sonrası stres bozukluğu olan kişilerde görülür. Beyin yoğun duyguları yönetemez ve bu da kişiyi uyanmaya zorlar. Ayrıca, bilinmeyen bir nedenle, nüfusun yüzde beşi doğduğundan beri kabus görüyor.’
Tekrarlayan bir kabusa nasıl tepki verilir?
“Psikanaliz, tekrarlayan kabusları çözülmemiş travma olarak yorumlar. Bununla birlikte, tıbbi teşhis de önemlidir. Örneğin bir gazeteci on yıl boyunca aynı kabusu görmüş; başını bir şişenin boynuna soktu ve boğuldu. Aslında, uyku apnesinden muzdaripti. Bir CPAP cihazı önerdik ve kabusları sona erdi. Stres zamanlarında kötü rüyalar görebiliriz çünkü beyin olumsuz duyguları sindirir ve tehditleri simüle eder.’
“Pek çok farklı kabus türü vardır ve bunlardan bazıları belirli bozukluklar veya ilaç tedavileriyle ilişkilidir.”
“Uyku, yani gece terörü ve uyku felci gibi durumlar genellikle uykusuzluk tarafından tetiklenir. Bazı insanlar RBD’den muzdariptir ve yatakta savunma hareketleri yaparlar. Kabuslar kaçınılmaz değildir ve gün içinde iyi hissetmenin onları durduracağı fikri yanıltıcıdır. Kötü rüyalarla uğraşmak etkili bir terapi yöntemidir.’
Kabuslar için hangi tedaviler mevcuttur?
‘Bilimsel araştırmalar, zihinsel imge provası ve ilaç tedavilerinin kabusların giderilmesinde etkili olduğunu gösteriyor. Bu teknik, kabusun ayrıntılarını değiştirmeyi ve uykuya dalmadan önce yeni senaryoyu zihinsel olarak görselleştirmeyi içerir. Örneğin, her gece kabuslarında kırmızı cüppeli bir cinin kendisine saldırdığını gören bir hastam bu senaryoyu değiştirmiş ve şeytanın ayağının cüppesine takılıp üzerine büyük bir haç düştüğünü hayal etmiş.’
“Akşam bu yeni senaryoyu tekrarlayarak kabuslarını değiştirdi ve kendini sakinleştirmeyi başardı.”
“Yani korkunç rüyayla yüzleşmek başlı başına tedavi edici. Bununla birlikte, ideal olarak bir uyku uzmanı olan bir doktora danışarak başlamak daha iyidir. Bu çok değerli çünkü bazı rüya türleri, Parkinson hastalığı veya Lewy cisimcikli bunama gibi nörodejeneratif patolojilere işaret ediyor.’
Nörodejeneratif hastalıkları teşhis etmeye yardımcı olabilecek rüyalar var mı?
Uyku davranış bozukluğu hastalarının %80’i, hastalığın başlangıcından on veya on beş yıl sonra nörodejeneratif bir hastalık, genellikle Parkinson hastalığı geliştirir. Bu bozukluk, rüyalar sırasında hareketleri engellemekte güçlük çeken beyin sapı hasarının bir belirtisidir. Ancak uykuda davranış bozukluğu ve uyurgezerlik birbirine karıştırılmamalıdır. Uyku davranış bozukluğu genellikle elli yaşın üzerindeki kişileri etkiler ve hasta genellikle yataktan kalkmaz. Uyurgezerler ise çoğunlukla gençtir, evin içinde dolaşırlar ve bu herhangi bir zımni hastalığa işaret etmez. Sadece biraz daha endişeli oldukları gözlemlendi.’
Parkinson hastaları genellikle farklı türde rüyalar mı görür?
2011 yılında yapılan bir araştırmaya göre, bu kişilerin rüyaları daha agresif bir tona sahip ve genellikle hayvanları içeriyor. Ayrıca, rüyalarındaki olağandışı nitelikler, ön loblarındaki hasardan kaynaklanıyor gibi görünüyor.’
Alzheimer hastalığı olan insanlar ne olacak?
Buradaki zorluk, rüyalarını daha az hatırlamalarıdır. Ayrıca, önce korteksleri hasar gördüğünden, elektroensefalogramlardaki karakteristik uyku kalıpları daha az fark edilir ve bu da araştırmayı zorlaştırır. Bildiğimiz tek şey uyku davranış bozukluğu olan kişilerin rüyalarının aksine hiçbir fiziksel aktivitenin olmadığıdır. Ancak bu hastaların rüyalarında fiziksel bir hareketin olmadığı bilinmektedir.’
“Bu bilgi, Alzheimer ve Lewy cisimcikli bunama arasında ayrım yapmaya yardımcı oluyor.”
Lewy cisimcikli demans, Alzheimer’a benzer semptomlar gösterir, ancak uyku davranış bozukluğu ile ilişkilidir. Bu biyobelirteç, potansiyel olarak toksik antipsikotiklerin uygulanmasını önler. Rüyalar zihinsel ve nörolojik sağlığımız hakkında değerli bilgiler sağlar ve teşhise yardımcı olabilir. Ancak yine de gerektiği gibi kullanılmıyorlar.’
